പ്രവാചക സ്നേഹം ഹൃദയാന്തരങ്ങളിൽ സദാ അലയടിച്ചിരുന്നവരാണ് ഉസ്മാനീ ഖലീഫമാർ. മദീനയിൽ നിന്ന് ഇങ്ങ് ദൂരെയായിരുന്നു അവരുടെ ഭരണ കേന്ദ്രങ്ങളെങ്കിലും ഹൃദയം കൊണ്ട് അവർ റസൂലിനോട് മദീന നിവാസികളെക്കാൾ അടുത്തവരായിരുന്നു. റസൂലിന്റെ (സ്വ) പേര് എവിടെ വെച്ച് കേട്ടാലും കൈ ഹൃദയത്തിൽ തട്ടിച്ച് സ്വലാത്ത് ചൊല്ലിക്കൊണ്ടിരുന്ന ഉസ്മാനികൾ യഥാർഥ പ്രവാചക പ്രേമത്തിന്റെ പ്രചാരകരായിരുന്നു. സയ്യിദുമാർക്ക് ഉസ്മാനി ദൗലത്തിന്റെ കീഴിൽ നല്ല പരിഗണന ലഭിച്ചിരുന്നു.
ഉസ്മാനികൾക്ക് മക്കയോടും മദീനയോടുമുള്ള പ്രണയം അവർ ഖിലാഫത് ഏറ്റെടുക്കുന്നതിന് മുമ്പ് തന്നെ സജീവമായി ഉണ്ടായിരുന്നു. ഹിജാസ് മംലൂകി ഭരണത്തിന് കീഴിലായിരുന്ന സമയത്തും അവർ വര്ഷം തോറും ഹജ്ജ് സീസണിൽ അവിടേക്ക് പണവും അലങ്കാരവസ്ത്രങ്ങളും ആഡംബരവിളക്കുകളും വിലപിടിപ്പുള്ള തുണിത്തരങ്ങളും ഉപഹാരങ്ങളും കൊടുത്തയാക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. സുർറെ-ഹുമായൂൺ (Surre-i Hümayun; Imperial Pouch) എന്നാണ് ഈ പാരിതോഷികങ്ങളുമായി പോകുന്ന വ്യൂഹത്തെ വിളിക്കപ്പെടുക. ഹിജാസിലെ പ്രമുഖരായ പണ്ഡിതന്മാർക്ക് പ്രത്യേക ഉപഹാരങ്ങളും പാവപ്പെട്ടവർക്കാവശ്യമായ സഹായങ്ങളുമെല്ലാം അതിൽ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ടാവും. സുൽത്താൻ മുഹമ്മദ് ഒന്നാമനാണ് (1413-1421) ഈ ചര്യ ആരംഭിച്ചത്.
സുൽത്താൻ യാവൂസ് സലീമിന്റെ കാലത്ത് മക്കയും മദീനയും ഉസ്മാനികളുടെ കീഴിൽ വന്നപ്പോൾ അവർ എത്രമാത്രം സന്തോഷിച്ചിരുന്നുവെന്നതിന് ചരിത്രം സാക്ഷിയാണ്. ഹിജാസിലെ അമീർ സുൽത്താൻ സലീമിന് ചാവി കൈമാറിയപ്പോൾ വളരെ സന്തോഷപൂർവമാണ് "ഖാദിമുൽ ഹറമൈൻ" എന്ന പദവി അദ്ദേഹം സ്വീകരിച്ചത്. അവിടെ നിയന്ത്രിക്കാൻ നബികുടുംബത്തെ തന്നെ ഏൽപിച്ച് അവർ പ്രവാചകന്റെ ഭൂമിയെ മഹത്വവൽകരിച്ചു. പിന്നീടൊരിക്കൽ ഡമാസ്കസ് പള്ളിയിലെ ഇമാം അദ്ദേഹത്തെ "ഹാകിമുൽ ഹറമൈൻ" എന്ന് അഭിസംബോധന ചെയ്തപ്പോൾ ഉടനടി തിരുത്തി "ഖാദിം" (സേവകൻ) എന്ന് പറയാൻ അദ്ദേഹം നിർദേശിച്ചിരുന്നു.
ഒരിക്കൽ കഅബയോ/റൗളയോ വൃത്തിയാക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഒരു ചൂൽ കൊട്ടാരത്തിലേക്ക് തിരികെ കൊണ്ടുവന്നപ്പോൾ സുൽത്താൻ അത് വിടർത്തി തന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്ഥാപിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പിൻഗാമികളുടെ കിരീടത്തിന്റെ മുൻഭാഗത്ത് കാണുന്ന തൂവൽ പോലോത്ത ചിഹ്നത്തിൻ്റെ കഥ ആ ചൂലിൽ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിച്ചത്.
സുൽത്താൻ സുലൈമാൻ ഖാനുനിയുടെ ഭരണകാലത്ത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രത്യേക രാജകീയ ഉത്തരവ് പ്രകാരം മസ്ജിദുന്നബവിയുടെ മിനാരങ്ങൾ മോഡികൂട്ടിയിരുന്നു. മസ്ജിദുൽ ഖുബായും മസ്ജിദുൽ ഖിബ്‌ലതൈനിയും അദ്ദേഹം നവീകരിച്ചു. മക്കയിൽ നാലു മദ്ഹബുകാർക്കും വേണ്ടി പ്രത്യേക മദ്‌റസകൾ അദ്ദേഹം പണികഴിപ്പിച്ചു. കഅബയിൽ ഒരു വെള്ളി കൊണ്ടുള്ള പാത്തി സ്ഥാപിച്ചു. സുൽത്താൻ അഹ്മദ് ഒന്നാമാനാണ് (1603-1617) പിന്നീട് അത് സ്വർണപ്പാത്തിയാക്കി മാറ്റിയത്.
വർഷങ്ങളായി തകർന്നു കിടക്കുകയായിരുന്ന അബ്ബാസി ഖലീഫ ഹാറൂൻ റഷീദിന്റെ ഭാര്യ സുബൈദ നിർമിച്ച മക്കയിലേക്ക് വെള്ളം എത്തിച്ചേരുന്ന കനാൽ (അയ്നു സുബൈദ) സുലൈമാൻ ഖാനുനിയുടെ മകൾ ഫാത്തിമ മിഹ്‌രിമ സുൽത്താൻ 50,000 ദീനാർ ചെലവഴിച്ചാണ് നവീകരിച്ചത്. അവരുടെ മകനായ സലിം രണ്ടാമന്റെ (1566-1574) കാലത്ത് മിമാർ സിനാന്റെ നേതൃത്വത്തിലാണ് മസ്ജിദുൽഹറാമിലെ സ്തംഭനിരകൾ പണികഴിപ്പിച്ചത്.
സുൽത്താൻ സലീം മൂന്നാമന്റെ (1789-1807) കാലത്താണ് നജ്ദിൽ നിന്ന് വഹാബികൾ ഉയർന്നുവന്നതും മക്കയിലും മദീനയിലുമുള്ള ഒരുപാട് പ്രധാനപ്പെട്ട കെട്ടിടങ്ങൾ അവർ നശിപ്പിച്ചതും. അന്ന് ഈജിപ്ത് ഭരിച്ചിരുന്ന മുഹമ്മദ് അലി പാഷയെയാണ് സുൽത്താൻ വഹാബികൾക്കെതിരെ പോരാടാൻ പറഞ്ഞയച്ചത്. പിന്നീട് സുൽത്താൻ മഹ്മൂദ് രാണ്ടാമന്റെ കാലത്ത് വഹാബികൾ തകർത്ത അനവധി നിർമിതികൾ അദ്ദേഹം പുനർനിർമിച്ചു. കൂട്ടത്തിൽ റൗളാ ശരീഫിന് മുകളിലുള്ള പച്ചഖുബ്ബയും (ഖുബ്ബത്തുൽ ഖള്റായും) നവീകരിച്ചു.
മറ്റേത് സുൽത്താന്മാരെക്കാളും മക്കയുടെയും മദീനയുടെയും കാര്യത്തിൽ കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ പുലർത്തിയത് സുൽത്താൻ അബ്ദുൽമജീദ് (1839–1861) ആയിരുന്നു. മസ്ജിദുന്നബവിയെ ഇന്ന് കാണുന്ന രീതിയിലേക്ക് രൂപമാറ്റം വരുത്തിയത് അദ്ദേഹമാണ്. ഹുജ്റത്തുസ്സആദയിൽ നിലത്ത് പതിക്കാനുള്ള ഇഷ്ടികകളിൽ അദ്ദേഹം സ്വന്തം പേര് കൊത്തിവെച്ചിരുന്നു. സന്ദർശകർ അതിൽ ചവിട്ടി നടക്കണമെന്നായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഗ്രഹം!. മജിദുന്നബവിയുടെ ഒരു ചെറിയ മിനിയേച്ചർ തന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ ഉണ്ടാക്കി വെച്ച് അദ്ദേഹം അതിന്റെ നവീകരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മുടങ്ങാതെ പിന്തുടർന്നിരുന്നു. മരിക്കുന്നതിന് തൊട്ടുമുമ്പത്തെ ദിവസം രോഗശയ്യയിൽ കിടക്കുമ്പോൾ മദീനയെക്കുറിച്ചുള്ള വാർത്തകൾ അറിയിക്കാൻ വേണ്ടി ദൂതൻ വന്നപ്പോൾ എന്നെ കിടക്കയിൽ നിന്ന് എണീപ്പിച്ചിരുത്തിയ ശേഷമേ പറയാവൂ എന്ന് അദ്ദേഹം നിർബന്ധം പിടിച്ചു. മദീനയെക്കുറിച്ച് കിടന്ന് കേൾക്കാൻ അദ്ദേഹം ഇഷ്ടപ്പെട്ടില്ല.
പ്രവാചകപ്രേമത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ മാതൃകയാണ് സുൽത്താൻ അബ്ദുൽ ഹമീദ്. പ്രവാചകനെതിരെ എവിടെ ശബ്ദമുയർന്നാലും അതിനെ അടിച്ചമർത്താൻ സുൽത്താനുണ്ടായിരുന്നു. ഫ്രാൻസിൽ പ്രവാചകനെ നിന്ദിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഒരു നാടകം അരങ്ങേറാൻ പോകുന്നുവെന്ന വാർത്ത കേട്ടയുടനെ അദ്ദേഹം ശക്തമായി പ്രതികരിച്ചു. സുൽത്താന്റെ ഗാംഭീര്യം നിറഞ്ഞ കത്ത് വായിച്ച് ഫ്രാൻസ് ഉടനടി നാടകം നിർത്തി വെച്ചു.
സ്വന്തം സമ്പാദ്യമുപയോഗിച്ച് പണിയാരംഭിച്ച ഹിജാസ് റെയിൽവേയും സുൽത്താന്റെ നിലക്കാത്ത പ്രവാചക സ്നേഹത്തിന്റെ അടയാളമാണ്. മസ്ജിദുന്നബവിയുടെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മസ്ജിദുൽ അൻബരിയ്യയും സുൽത്താൻ അബ്ദുൽഹമീദിന്റെ ഭരണകാലത്താണ് പണികഴിപ്പിച്ചത്. ഹിജാസ് റയിൽവേ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി 1908ലായിരുന്നു പള്ളി സ്ഥാപിച്ചത്.
ഇസ്താംബൂളിൽ ആദ്യമായി ഇലക്ട്രിസിറ്റി കൊണ്ട് വന്നപ്പോൾ അത് സ്വന്തം കൊട്ടാരത്തിൽ സ്ഥാപിക്കുന്നതിനും മുമ്പ് സുൽത്താൻ അബ്ദുൽ ഹമീദ് മസ്ജിദുന്നബവിയിൽ സ്ഥാപിക്കുകയാണ് ചെയ്തത്. പ്രവാചകന്റെ ഭൂമിക പ്രകാശഭരിതമായിട്ട് മതി തന്റെ കൊട്ടാരമെന്ന ദൃഢനിശ്ചയമായിരുന്നു അത്.
ഹുജ്റതുശ്ശരീഫക്കടുത്ത് ഉല്ലേഖനംചെയ്യപ്പെട്ടിരുന്ന സുൽത്താൻ അബ്ദുൽ ഹമീദ് ഒന്നാമന്റെ പ്രവാചക പ്രേമത്തിന്റെ ഉത്തുംഗതയിലെത്തിയ കവിതയും ( ഖസീദതുൽ ഹുജ് രിയ്യ) ഉസ്മാനികളുടെ പ്രവാചകസേനഹത്തെ വിളിച്ചോതുന്നു.
റൗളതുശ്ശരീഫയുടെ വാതിലിൽ തീർത്ത വെള്ളികൊത്തുപണികൾ സുൽത്താൻ അഹ്മദിന്റെ സംഭാവനയായിരുന്നു. മക്കയിലേക്കും മദീനയിലേക്കും ഉസ്മാനീ സുൽത്താൻമാർ സ്ഥിരമായി ഹദ്‌യകൾ കൊടുത്തയക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. അവസാന കാലം വരെ അവർ അത് തുടർന്ന് പോന്നു. നിലക്കാത്ത പ്രവാചക സ്നേഹത്തിന്റെ ഉദാത്ത മാതൃകകളാണ് ഉസ്മാനികൾ .
References
https://www.dailysabah.com/feature/2017/11/10/ottomans-centuries-of-great-service-to-the-holy-lands
https://www.dailysabah.com/history/2017/06/13/ottoman-history-lives-on-through-treasures-of-prophets-mosque-in-medina
https://thesignaturehotels.wordpress.com/2015/01/29/ottoman-empire-art-and-architecture-influences-in-madinah/